Sâm bố chính – Món quà quý báu cho sức khỏe của con người

Là một loại thuốc quý giá, sâm bố chính góp phần không nhỏ trong việc cải thiện sức khỏe người dân Việt Nam. Cây sâm, vốn xuất xứ từ Việt Nam, đã được vị danh y Hải Thượng Lãn Ông sử dụng lần đầu tiên như một vị thuốc ở huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Với tư cách là thảo mộc quý, cây sâm thường xuyên được sử dụng trong các công thức thuốc dân gian để chữa trị đa dạng bệnh lý, đặc biệt là trong việc tăng cường sức khỏe và phục hồi sức khỏe cơ thể bị suy nhược.

Trong nội dung sau, Giàu Chất sẽ chia sẻ tới bạn về các đặc trưng và nguồn gốc của sâm bố chính, cùng với những lợi ích kỳ diệu mà loại sâm này mang lại.

Cái gì là Sâm bố chính?

Nhân dân còn biết đến Sâm Bố Chính với những cái tên như Nhân sâm Phú Yên, Sâm báo hoặc Sâm thổ hào. Cây sâm này mang tên khoa học là Abelmoschus sagittifolius (Kurz) Merr, hoặc Hibiscus sagittifolius Kurz, Hibiscus abelmoschus L, và thuộc về họ Bông (Malvaceae).

Sâm bố chính được biết đến như một vị thuốc nam cổ truyền quý giá, được ứng dụng rộng rãi trong y học cổ truyền. Nhiều người thầy cả, trong đó có Hải Thượng Lãn Ông, đã dùng loại cây này để hỗ trợ điều trị các chứng bệnh suy nhược cơ thể và tăng cường sức khỏe.

Đặc điểm nhận biết

Dưới đây là những đặc điểm để nhận biết cây sâm bố chính:

• Cây sâm là loại cây thảo mọc thẳng đứng, cao khoảng 1 mét. Sâm có thể tự mọc hoặc bám vào những cây khác khi phát triển.
• Lá của cây có màu xanh lá cây, phủ đầy lông và hình dạng bên ngoài giống như quả xoan, với phần đuôi phiến lá tạo hình giống đầu mũi tên.
• Hoa sâm bố chính: Các hoa thiên nhiên, sở hữu 5 cánh hoa và màu sắc xen lẫn giữa hồng nhạt và vàng hoặc đỏ, với đường kính hoa vào khoảng 8cm. Hoa thường mọc ở vị trí giữa các lá, dây hoa dài với phần đầu hơi nở ra, bên ngoài phủ lông cứng.
• Quả sâm: Hình trứng và đầu nhọn, được chia thành 5 phần, quả phủ đầy lông. Khi quả còn non, màu xanh là màu sắc chủ đạo. Hậu thu thành màu nâu và nứt ra thành 5 phần khi chín.
• Hạt: Quả của sâm chứa nhiều hạt màu nâu, có hình dáng giống quả thận, nhưng kích thước nhỏ hơn.
• Rễ sâm: Bề ngoài rễ na ná như củ nhân sâm. Rễ có đường kính trung bình từ 1,5 đến 2 cm, màu sắc từ vàng nhạt đến trắng.

Chính rễ của sâm là bộ phận quan trọng nhất được sử dụng làm nguyên liệu chế biến thuốc từ sâm bố chính.

Xuất xứ của Sâm bố chính từ đâu?

Cây sâm bố chính có nguồn gốc từ Việt Nam. Cách đây khoảng 300 năm, người ta đã phát hiện loài thảo mộc này mọc tự nhiên ở huyện Bố Trạch, thuộc tỉnh Quảng Bình.

Hiện nay, cây sâm bố chính được trồng phổ biến khắp đất nước cũng như tại nhiều tỉnh ở miền Nam Trung Bộ và khu vực Tây Nguyên như Phú Yên, Gia Lai và Bình Định, cho người ta thu hoạch sử dụng làm thuốc nhằm khai thác tối đa các công dụng của nó.

Mấy loại Sâm bố chính có?

Sâm bố chính được phân thành mấy loại? Chúng có thể được chia theo màu sắc hoa và địa hình nơi chúng sinh trưởng.

Trước hết, dựa vào màu sắc của hoa, sâm bố chính có thể chia thành 4 loại:

• Sâm với hoa màu đỏ thắm: Thường mọc ở các địa hình đồi núi Tây Nguyên và khu vực miền Đông Nam Bộ, loại sâm này có hoa to, đỏ rực, năm cánh mỏng. Rễ của nó giới hạn về sự phân nhánh, ưu trội về giá trị dinh dưỡng và dược tính so với các loại khác. Mặc dù vậy, sâm hoa đỏ thắm đang dần giảm sút về số lượng do sự chăm sóc và canh tác không chuyên nghiệp.
• Sâm nở hoa màu hồng nhạt: Giống sâm này mọc chủ yếu ở khu vực đồng bằng để trang trí hơn là sử dụng vì công dụng dược liệu của nó không nhiều như giống sâm bố chính tự nhiên.
• Sâm nở hoa màu đỏ hồng: Loại sâm này có sự phân bố rộng khắp, có khả năng thích nghi với nhiều loại đất, từ đất đồi núi thấp đến đất phù sa, và được trồng ở nhiều vùng trong cả nước, với khả năng sinh trưởng nhanh và có sản lượng cao, khoảng 1000 – 1200 kg mỗi 1000 mét vuông.
• Sâm nở hoa màu vàng: Sâm này có đặc điểm sinh trưởng tương simil với các giống sâm khác, tuy nhiên không hình thành củ và có thân cao từ 1 đến 2 mét.

Thứ hai, dựa vào địa hình, sâm bố chính có thể được chia thành 3 loại chính:

• Địa hình núi thấp, dưới độ cao 1000 mét: Sâm chủ yếu xuất hiện ở khu vực núi Tây Nguyên và khu vực Miền Trung của Việt Nam.
• Địa hình trên đồi hoặc bán sơn địa: Loại sâm này thường mọc ở các tỉnh thuộc Đông Nam Bộ như An Giang và Kiên Giang.
• Địa hình đồng bằng phù sa: Có thể tìm thấy sâm mọc ở các tỉnh có địa hình này như Đồng Tháp và Tiền Giang.

Thành phần hóa học của Sâm bố chính

Bây giờ, hãy cùng khám phá những thành phần dược chất tìm thấy trong sâm bố chính.

Rễ của sâm bố chính chứa 30 – 45% là tinh bột và chất nhầy. Bên cạnh đó, rễ sâm cũng bao gồm nhiều thành phần có ích cho sức khỏe con người.



Trong năm 2001, PGS TS Trần Công Luận cùng cộng sự đã phân lập được nhiều chất hóa học từ rễ sâm bố chính trồng ở Bạc Liêu, bao gồm:

• Phytosterol.
• Coumarin.
• Acid béo.
• Acid hữu cơ.
• Đường khử.
• Hợp chất uronic.
• 3,96% lipid, đặc biệt là acid myristic và acid oleic.
• 0,23% protein toàn phần.
• 1,26% protid.
• 15,14% tinh bột.
• 18,92% chất nhầy bao gồm D-glucose và L-rhamnose.
• Đến 11 loại acid amin.
• Rễ còn chứa nhiều khoáng chất như canxi, magie, natri, sắt, mangan, đồng, photpho, nhôm và zirconi, v.v.

Gần đây, qua nghiên cứu, người ta đã khám phá ra sâm bố chính chứa các chất Acyl hibiscone B, (R)-de-O-methyllasiodiplodin và hibiscone B. Đặc biệt hợp chất Acyl hibiscone B có khả năng độc hại với tế bào, giúp ức chế sự phát triển của tế bào ung thư.

Mặc dù không độc, nhưng sâm bố chính có thể gây dị ứng ở một số người. Các biểu hiện dị ứng có thể gặp phải bao gồm:

• Dị ứng nhẹ có dấu hiệu như: Mề đay, da đỏ và ngứa.
• Dị ứng nặng bao gồm: Phù môi, sưng họng, khó thở, thở rít, huyết áp giảm, tim đập nhanh và một số dấu hiệu khác.

Tác dụng của Sâm bố chính

Sâm bố chính được biết đến như một vị thuốc quý giá với sức khỏe của con người, bởi vậy mà nó…

Từ lúc khám phá ra cho đến bây giờ, sâm bố chính liên tục được mọi người tìm kiếm.



Thực chất, những lợi ích mà sâm bố chính mang lại là gì?

Dựa theo kiến thức của Đông y, những công dụng của sâm bố chính gồm:

• Cung cấp dưỡng chất cho tỳ vị.
• Làm mát cơ thể.
• Cấp ẩm.
• Cải thiện tình trạng thiếu máu.
• Làm mượt đường hô hấp.
• Hỗ trợ quá trình hấp thụ dưỡng chất và tạo dịch mới trong cơ thể.
• Trị chứng kiệt sức, thiếu máu và dị ứng thức ăn.
• Cải thiện tình trạng mất ngủ, co giật.
• Ổn định chu kỳ kinh nguyệt.
• Chữa trị lao phổi ở nhi đồng.
• Chữa hen phế quản và ho.
• Giảm triệu chứng sốt, tăng tiết mồ hôi, đau lưng.
• Cải thiện tình trạng đầy bụng, tiêu hóa không tốt.
• Cải thiện chức năng sinh lý và điều trị những bệnh khác.

Theo Western Medicine, ngoài các công dụng đã kể trên, sâm bố chính còn giúp giảm stress và cản trở sự hoạt động của hệ thần kinh trung ương.

Các vấn đề thường gặp liên quan đến Sâm bố chính

Phương pháp và liều lượng khi sử dụng Sâm bố chính

• Bạn có thể dùng sâm bố chính bằng cách hãm trà, xay thành bột, làm viên hoặc ngâm cùng rượu.
• Liều dùng hằng ngày nên ở mức 10 – 20 gram.

Những điểm đáng chú ý khi chữa bệnh với Sâm bố chính

• Nên dùng sâm dưới sự giám sát của những chuyên gia có kinh nghiệm.
• Chú ý chọn mua sâm chất lượng tốt có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Sâm mọc trên đất đồi thường được đánh giá cao hơn cả.
• Người mắc bệnh hư hàn cần chế biến sâm cùng gừng và rang kỹ trước khi sử dụng.
• Không nên kết hợp sâm với quả lê trong quá trình sử dụng.
• Khi ngâm sâm với rượu, hãy dùng bình thủy tinh hoặc gốm để giữ gìn chất lượng rượu và hiệu quả của sâm, tránh dùng bình nhựa hay kim loại.
• Không dùng các chất kích thích trong thời gian dùng sâm này.
• Nếu đang điều trị bằng thuốc tây, hãy hỏi bác sĩ xem có thể kết hợp sâm không để tránh ảnh hưởng xấu.
• Phải kiên nhẫn sử dụng sâm trong một thời gian để thấy được hiệu quả, bởi vì nó có tác động tốt nhất khi phù hợp với cơ địa.
• Cây sâm bố chính rất giống với cây vông, nhưng có thể phân biệt qua đặc điểm về kích thước và lông của hai loại cây, cũng như màu sắc của hoa, với hoa sâm bố chính thường màu hồng, còn hoa vông nghệ màu vàng.

Kết luận

Khái quát cả bài viết, sâm bố chính là một loại thảo dược có nguồn gốc tự nhiên của Việt Nam, chứa đựng nhiều tinh chất quý báu. Sâm bố chính đã trở thành một trong những loại thuốc dân gian quý giá, xuất hiện thường xuyên trong nhiều bài thuốc trị bệnh của người Việt kể từ khi nó được phát hiện.

Với thông tin chúng tôi – Giàu Chất chia sẻ, hy vọng sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về công dụng của sâm bố chính và biết được những điểm cần lưu ý khi sử dụng sâm này để chữa bệnh.